SSC-Marathi-Question-Paper-March-2020-English-Medium-Std-10th-Maharashtra-Board

SSC Marathi Question Paper - March 2020

Complete Std 10th Maharashtra Board question paper for English Medium students. Navigate through the pages using the tabs below.

Page 1 of 6

Page 2 of 6

Page 3 of 6

Page 4 of 6

Page 5 of 6

Page 6 of 6

Download & More Resources

You can download the paper as a PDF or browse other question papers.

Download as PDF (Coming Soon) See More Question Papers

बोर्ड कृतिपत्रिकाः मार्च २०२०

मराठी अक्षरभारती (संपूर्ण उत्तरांसहित)

वेळ: ३ तास | एकूण गुण: ८०

विभाग १ – गद्य (१८ गुण)

प्र.१. (अ) उताऱ्याच्या आधारे सूचनेनुसार कृती करा. ८ गुण

"दोन महिन्यांत पन्नास पौंड वजन कमी करून दाखवीन तर खरा!" अशी भीष्मप्रतिज्ञा करून मी आहारशास्त्रावरच्या पुस्तकात डोके घालू लागलो. प्रोटीनयुक्त पदार्थ, चरबीयुक्त द्रव्ये वगैरे शब्दांबद्दलची माझी आस्था वाढू लागली. साऱ्या ताटांतले पदार्थ मला न दिसता नुसत्या 'कॅलरीज' मला दिसू लागल्या आणि आनंदाची गोष्ट अशी, की वजन उतरवण्याच्या शास्त्रात पारंगत झालेले तज्ज्ञ मला रोज डझनवारीने भेटू लागले. इतकेच काय, परंतु ज्या आमच्या चाळीतल्या लोकांनी माझ्या उपासाची अवहेलना केली होती, त्यांनीच मला 'डाएटचा' सल्ला दिला. उदाहरणार्थ - सोकाजी त्रिलोकेकर. "तुला सांगतो मी पंत, 'डाएट' कर. बटाटा सोड. बटाट्याचं नाव काढू नकोस." "हो! म्हणजे 'कुठं राहता?' म्हणून विचारलं तर नुसतं 'चाळीत राहतो' म्हणा. 'बटाट्याची चाळ' म्हणू नका. वजन वाढेल ! खीः खीः खीः!" जनोबा रेगे या इसमाला काय म्हणावे हे मला कळत नाही. नेहमी तिरके बोलायचे म्हणजे काय? पण सोकाजींनी त्याला परस्पर जामून टाकले. "ए इडिअट ! सगळ्याच गोष्टींत जोक काय मारतोस नेमी? मी सांगतो तुला पंत – तू बटाटा सोड."

1. कोण ते लिहा. [2]

1. नेहमी तिरके बोलणारे -
2. बटाटा सोडण्याचा सल्ला देणारे -

उत्तर:

1. नेहमी तिरके बोलणारे - जनोबा रेगे
2. बटाटा सोडण्याचा सल्ला देणारे - सोकाजी त्रिलोकेकर

2. कृती पूर्ण करा. [2]

पंतांची आस्था वाढू लागलेले शब्द:

उत्तर:

पंतांची आस्था वाढू लागलेले शब्द:

• प्रोटीनयुक्त पदार्थ
• चरबीयुक्त द्रव्ये
• कॅलरीज

3. पंतांना उपासाबाबत मिळालेल्या विविध सल्ल्यांचे वर्णन तुमच्या शब्दांत लिहा. [3]

उत्तर:

लेखकाने (पंतांनी) वजन कमी करण्याचा निश्चय केल्यावर त्यांना विविध प्रकारचे सल्ले मिळू लागले. ज्या चाळीतील लोकांनी आधी त्यांच्या उपासाची चेष्टा केली होती, तेच आता त्यांना 'डाएट'चा सल्ला देऊ लागले. सोकाजी त्रिलोकेकर यांनी पंतांना 'डाएट' करण्याचा आणि विशेषतः बटाटा पूर्णपणे सोडण्याचा सल्ला दिला. तर, जनोबा रेगे यांनी नेहमीप्रमाणे तिरकसपणे बोलत टोमणा मारला की, 'कुठे राहता?' विचारल्यावर 'बटाट्याची चाळ' असे सांगू नका, नाहीतर वजन वाढेल. अशाप्रकारे, पंतांना वजन कमी करण्याच्या प्रवासात गंभीर आणि विनोदी दोन्ही प्रकारचे सल्ले मिळाले.

प्र.१. (आ) उताऱ्याच्या आधारे सूचनेनुसार कृती करा. ८ गुण

आमचे मूळ गाव दक्षिण गोव्यातील माशेल. माझे बालपण तिथेच गेले. माझे मामाही याच गावातले. तिथल्या एका मैदानावर खेळल्याच्या आणि पिंपळकट्ट्यावर बसून निवांतपणा अनुभवल्याच्या पुसटशा आठवणी माझ्या मनात अधूनमधून वाऱ्याच्या लहरीसारख्या येत असतात. माझ्या वयाच्या सहाव्या वर्षी माझे वडील वारले आणि आम्हांला उदरनिर्वाहासाठी आमचे माशेल हे गाव सोडावे लागले. मी आणि माझी आई मुंबईत येऊन पोहोचलो. गिरगावातल्या खेतवाडीतील देशमुख गल्लीमध्ये 'मालती निवासा'तील पहिल्या माळ्यावर छोट्याशा खोल्यांमध्ये आम्ही मायलेक राहत होतो. आर्थिक परिस्थिती पूर्णपणे खालावलेली. दारिद्र्याशी संघर्ष करणारी माझी अल्पशिक्षित आई आणि शिक्षणासाठी आसुसलेला; पण कोणतीच फी भरणे शक्य नसल्याने 'शाळेत कसा जाऊ?' असे प्रश्नचिन्ह घेऊन वावरणारा मी. त्यावेळचं वातावरण हे असं होतं! पण माझ्या आईनं धीर सोडला नाही. ती खचली नाही. वेगवेगळी कष्टाची कामं ती करत होती. त्यातच माशेलहून मुंबईत आलेले माझे मामाही मदतीला आले. त्यांच्यामुळे मला खेतवाडीतील प्राथमिक शाळेत प्रवेश मिळू शकला. ही शाळा महापालिकेची होती. माझ्याप्रमाणेच शाळेचीही परिस्थिती बेताचीच होती; पण इथले शिक्षक मात्र मनानं खूप श्रीमंत होते. पायात चप्पलही घालायला नव्हती अशा परिस्थितीत माझी शाळा सुरू होती.

1. का ते लिहा. [2]

1. डॉ. माशेलकर यांना माशेल हे गाव सोडावे लागले, कारण ____________.
2. 'शाळेत कसा जाऊ?' असा प्रश्न डॉ. माशेलकर यांच्यापुढे उभा राहिला, कारण ____________.

उत्तर:

1. डॉ. माशेलकर यांना माशेल हे गाव सोडावे लागले, कारण: त्यांच्या वयाच्या सहाव्या वर्षी वडील वारल्यामुळे त्यांच्या कुटुंबावर उदरनिर्वाहाचे संकट आले.
2. 'शाळेत कसा जाऊ?' असा प्रश्न डॉ. माशेलकर यांच्यापुढे उभा राहिला, कारण: त्यांची आर्थिक परिस्थिती अत्यंत हलाखीची होती आणि शाळेची फी भरणे त्यांना शक्य नव्हते.

2. आकृती पूर्ण करा. [2]

डॉ. माशेलकर यांच्या माशेल गावातील आठवणी:

उत्तर:

डॉ. माशेलकर यांच्या माशेल गावातील आठवणी:

• गावातील मैदानावर खेळल्याच्या आठवणी.
• पिंपळकट्ट्यावर बसून निवांतपणा अनुभवल्याच्या आठवणी.

3. स्वमतः शालेय विद्यार्थ्याच्या भूमिकेतील डॉ. माशेलकर यांचे तुम्हांला जाणवलेले गुणविशेष सोदाहरण लिहा. [3]

उत्तर:

शालेय विद्यार्थी म्हणून डॉ. माशेलकर यांच्यामध्ये अनेक गुणविशेष होते. शिक्षणाची प्रचंड आवड हा त्यांचा सर्वात मोठा गुण होता. अत्यंत गरिबीमुळे शाळेची फी भरणे शक्य नसतानाही 'शाळेत कसा जाऊ?' हा प्रश्न त्यांना सतावत होता, हेच त्यांची शिक्षणाबद्दलची तळमळ दाखवते. दुसरे म्हणजे, त्यांच्यात प्रतिकूल परिस्थितीवर मात करण्याची जिद्द होती. पायात चप्पल नसतानाही त्यांनी शाळा सुरू केली आणि आपले शिक्षण पूर्ण केले. तिसरा महत्त्वाचा गुण म्हणजे कृतज्ञता. ते आपल्या आईने केलेल्या कष्टांबद्दल आणि मामांनी केलेल्या मदतीबद्दल नेहमीच कृतज्ञ राहिले. त्यांच्यामुळेच शाळेत प्रवेश मिळाला, हे ते विसरले नाहीत. हे सर्व गुण त्यांना भविष्यात एक महान शास्त्रज्ञ बनण्यासाठी उपयोगी ठरले.

प्र.१. (इ) अपठित गद्य २ गुण

संयमाला तुच्छ मानू नका. तुमच्या विकासासाठी तो आहे. समाजाच्या हितासाठी तो आहे. आपण संयम पाळला नाही, तर आपले काम नीट होणार नाही. काम नीट झाले नाही म्हणजे समाजाचे नुकसान होणार. आपण केवळ आपल्या स्वतःसाठी नाही. आपण समाजासाठी आहोत, याची जाणीव आपणांस हवी. हा आपला देह, हे आपले जीवन समाजाचे आहे. आपले पोषण सारी सृष्टी करीत आहे. सूर्य प्रकाश देत आहे, मेघ पाणी देत आहेत, वृक्ष फुले-फळे देत आहेत, शेतकरी धान्य देत आहे, विणकर वस्त्र देत आहे. आपण या सर्व सजीव-निर्जीव सृष्टीचे आभारी आहोत. यासाठी हे आपले जीवन त्यांच्या सेवेत अर्पण करणे हे आपले काम आहे.

1. योग्य जोड्या लावा. [2]

'अ' गट	'ब' गट
i. सूर्य	पाणी
ii. मेघ	वस्त्र
iii. शेतकरी	प्रकाश
iv. विणकर	धान्य

उत्तर:

'अ' गट	'ब' गट
i. सूर्य	प्रकाश
ii. मेघ	पाणी
iii. शेतकरी	धान्य
iv. विणकर	वस्त्र

विभाग २ – पद्य (१६ गुण)

प्र.२. (अ) कवितेच्या आधारे सूचनेनुसार कृती करा. ८ गुण

झाड बसते ध्यानस्थ ऋषिसारखं मौन व्रत
धारण करून तपश्चर्या करत...
पक्षी झाडांचे कुणीच नसतात
तरीही झाड त्यांचं असतं
मुळावर घाव घातला तरी झाड मुकाट सहन करते
झाडांच्या पानावरून वहीच्या पानावर
अलगद उतरतात दवांचे टपोरे थेंब
झाडाकडे टक लावून पाहिलं तर
शरीरभर विरघळतो हिरवा रंग
रक्त होते क्षणभर हिरवेगार
आयुष्य होतं नुकत्याच खुडलेल्या फुलासारखं टवटवीत
झाडाचे बाहु सरसावलेले असतात मुसाफिराना कवेत घेण्यासाठी
पानझडीनंतर झाड पुन्हा नवीन वस्त्र धारण करतं
नव्या नवरीसारखं
झाडाला पालवी फुटल्यावर फुटते शरीरभर पालवी
अन झटकली जाते मरगळ
पक्ष्यांच्या मंजुळ नादात झाडाचंही जीवनाचं
एक संथ गाणे दडलेले असते
हसावं कसं सळसळत्या पानासारखं
मुळावं कसं तर? झाडासारखं घट्ट पाय रोवीत
जगावं कसं तर? हिरवंगार झाडासारखं
रोजचं चिंतन करावं कसं तर झाडासारखं!

1. चौकटी पूर्ण करा. [2]

1. मुळावर घाव घातले; तरी मुकाट सहन करणारे –
2. अलगद उतरणारे थेंब –

उत्तर:

1. मुळावर घाव घातले; तरी मुकाट सहन करणारे – [झाड]
2. अलगद उतरणारे थेंब – [दवांचे टपोरे थेंब]

2. आकृती पूर्ण करा. [2]

झाडाकडे टक लावून पाहिल्यानंतर घडणाऱ्या गोष्टी:

उत्तर:

झाडाकडे टक लावून पाहिल्यानंतर घडणाऱ्या गोष्टी:

• शरीरभर हिरवा रंग विरघळतो.
• रक्त क्षणभर हिरवेगार होते.
• आयुष्य टवटवीत होते.

3. प्रस्तुत कवितेतील खालील शब्दांचा अर्थ लिहा. [2]

1. मुकाट -
2. मुसाफिर -
3. संथ -
4. मौन व्रत -

उत्तर:

1. मुकाट - शांतपणे / काहीही न बोलता
2. मुसाफिर - प्रवासी / वाटसरू
3. संथ - हळू / सावकाश
4. मौन व्रत - न बोलण्याचा निश्चय / मौन पाळणे

4. काव्यसौंदर्यः 'जगावं कसं तर? हिरव्या झाडासारखं' या ओळीतील अर्थसौंदर्य स्पष्ट करा. [2]

उत्तर:

अर्थसौंदर्य: 'जगावं कसं तर? हिरव्या झाडासारखं' या ओळीतून कवीने मानवी जीवनासाठी एक आदर्श मांडला आहे. हिरवेगार झाड हे जीवन, चैतन्य आणि परोपकाराचे प्रतीक आहे. ते स्वतः ऊन-पाऊस-वारा सहन करते, पण इतरांना सावली, फळे, फुले आणि प्राणवायू देते. त्याचप्रमाणे माणसानेही जगावे. आपले जीवन इतरांसाठी उपयोगी पडावे, संकटातही स्थिर राहावे आणि नेहमी सकारात्मक, ताजेतवाने आणि चैतन्यमय असावे, हा संदेश या ओळीतून मिळतो. झाडासारखे निःस्वार्थ आणि परोपकारी जीवन जगण्याची प्रेरणा कवी येथे देतो.

प्र.२. (आ) खालील दोन कवितांपैकी कोणत्याही एका कवितेसंबंधी दिलेल्या मुद्द्यांच्या आधारे कृती सोडवा. ८ गुण

मुद्दे	'अंकिला मी दास तुझा' किंवा 'स्वप्न करू साकार'
1. प्रस्तुत कवितेचे कवी / कवयित्री [1]
2. प्रस्तुत कवितेचा विषय [1]
3. प्रस्तुत ओळींचा सरळ अर्थ लिहा. [2]	'अग्निमाजि पडे बाळू । माता धांवें कनवाळू।।' किंवा 'हजार आम्ही एकी बळकट सर्वांचे हो एकच मनगट ।।'
4. प्रस्तुत कविता आवडण्याचे वा न आवडण्याचे कारण [2]
5. प्रस्तुत शब्दांचा अर्थ लिहा. [2]	i. काज - ii. सर्वे - iii. पाडस - iv. धेनू - किंवा i. विभव - ii. मंगल - iii. श्रम - iv. हस्त -

उत्तर: ('अंकिला मी दास तुझा')

1. प्रस्तुत कवितेचे कवी: संत नामदेव
2. प्रस्तुत कवितेचा विषय: संत नामदेवांनी विविध उदाहरणांतून परमेश्वराकडे (विठ्ठलाकडे) आपल्यावर आईप्रमाणे माया करण्याची विनंती केली आहे.
3. 'अग्निमाजि पडे बाळू । माता धांवें कनवाळू।।' - सरळ अर्थ: ज्याप्रमाणे एखादे बाळ चुकून आगीत पडले तर त्याची प्रेमळ आई क्षणाचाही विलंब न लावता त्याला वाचवण्यासाठी धाव घेते, त्याचप्रमाणे हे विठ्ठला, तू माझ्यावर कृपा कर आणि संकटात माझी मदत कर.
4. कविता आवडण्याचे कारण: या कवितेत संत नामदेवांनी आई-बाळ, पक्षीण-पिल्लू, गाय-वासरू यांसारख्या अत्यंत हृदयस्पर्शी उदाहरणांचा वापर केला आहे. यामुळे भक्त आणि देव यांच्यातील नाते अधिक जिव्हाळ्याचे आणि प्रेमळ वाटते. भाषेची साधेपणा आणि भावनांची तीव्रता मनाला भावते.
5. शब्दांचा अर्थ:
   • i. काज - काम
   • ii. सर्वे - सर्व
   • iii. पाडस - हरणाचे पिल्लू
   • iv. धेनू - गाय

किंवा

उत्तर: ('स्वप्न करू साकार')

1. प्रस्तुत कवितेचे कवी: किशोर पाठक
2. प्रस्तुत कवितेचा विषय: देशाच्या उज्ज्वल भविष्यासाठी तरुणांनी एकत्र येऊन श्रम आणि कौशल्याच्या जोरावर देशाची प्रगती साधावी, हा या कवितेचा विषय आहे.
3. 'हजार आम्ही एकी बळकट सर्वांचे हो एकच मनगट ।।' - सरळ अर्थ: जरी आम्ही भारतीय लोक संख्येने हजारो, लाखो असलो तरी आमच्यात एकीचे बळ आहे. या एकतेमुळे आमची मनगटे (शक्ती) मजबूत झाली आहेत आणि आम्ही कोणतेही मोठे कार्य एकत्रितपणे करू शकतो.
4. कविता आवडण्याचे कारण: ही कविता खूप प्रेरणादायी आहे. देशाच्या प्रगतीसाठी केवळ भावना पुरेशी नसून, त्यासाठी कष्ट, कौशल्य आणि एकता यांची गरज आहे, हा विचार खूप महत्त्वाचा आहे. कवितेतील जोशपूर्ण शब्द मनामध्ये देशासाठी काहीतरी करण्याची उमेद निर्माण करतात.
5. शब्दांचा अर्थ:
   • i. विभव - वैभव, श्रीमंती
   • ii. मंगल - पवित्र, शुभ
   • iii. श्रम - कष्ट, मेहनत
   • iv. हस्त - हात

विभाग ३ – स्थूलवाचन (६ गुण)

खालीलपैकी कोणत्याही दोन कृती सोडवा. [6]

1. टीप लिहाः व्युत्पत्ती कोशाचे कार्य.
2. 'स्काय इज द लिमिट' ही परिस्थिती केव्हा निर्माण होऊ शकते हे 'मोठे होत असलेल्या मुलांनो' या पाठाच्या आधारे लिहा.
3. 'थोड्याशा पाण्यावर कसे वाढावे याचा नमुना म्हणजे कॅक्टस !' या विधानाची यथार्थता स्पष्ट करा.

उत्तर:

(2) 'स्काय इज द लिमिट' ही परिस्थिती केव्हा निर्माण होऊ शकते?

'मोठे होत असलेल्या मुलांनो' या पाठात डॉ. अनिल काकोडकर यांनी 'स्काय इज द लिमिट' म्हणजेच 'यशाला मर्यादा नाही' ही परिस्थिती कशी गाठता येते, हे सांगितले आहे. ही परिस्थिती तेव्हाच निर्माण होऊ शकते जेव्हा आपण स्वतःच्या कामावर आणि क्षमतेवर पूर्ण विश्वास ठेवतो. आपण स्वतःहून आपले काम शोधले पाहिजे आणि ते अत्यंत प्रामाणिकपणे व सर्वोत्तम पद्धतीने केले पाहिजे. कोणत्याही मोठ्या कामाची सुरुवात छोट्या-छोट्या कामांमधूनच होते. कोण काय काम करतो यापेक्षा ते काम कसे करतो यावर आपले यश अवलंबून असते. जेव्हा आपण स्वतःसाठी आव्हाने निर्माण करतो आणि ती पूर्ण करण्यासाठी १००% प्रयत्न करतो, तेव्हा आपल्या प्रगतीला कोणतीही सीमा राहत नाही आणि 'स्काय इज द लिमिट' ही परिस्थिती निर्माण होते.

(3) 'थोड्याशा पाण्यावर कसे वाढावे याचा नमुना म्हणजे कॅक्टस !' - यथार्थता स्पष्ट करा.

हे विधान पूर्णपणे यथार्थ आहे. कॅक्टस हे निवडुंग वर्गातील एक रोप आहे जे अत्यंत कमी पाण्यात, वाळवंटासारख्या प्रतिकूल परिस्थितीत वाढते. जगण्यासाठी ते स्वतःमध्ये काही बदल घडवून आणते. त्याची पाने लहान किंवा काट्यांमध्ये रूपांतरित होतात, ज्यामुळे पाण्याचे बाष्पीभवन कमी होते. त्याचे खोड पाणी साठवून ठेवते. थोडक्यात, कॅक्टस कमीत कमी साधनसामग्रीत कसे जगावे आणि वाढावे याचा उत्तम आदर्श आहे. त्याचप्रमाणे माणसानेही जीवनातील अडचणींना आणि संसाधनांच्या कमतरतेला घाबरून न जाता, परिस्थितीशी जुळवून घेऊन, स्वतःमध्ये आवश्यक बदल करून आपले ध्येय गाठले पाहिजे. कॅक्टसप्रमाणे कणखर आणि परिस्थितीशी जुळवून घेणारा स्वभाव ठेवल्यास आपण कोणत्याही संकटावर मात करू शकतो, हेच या विधानातून सूचित होते.

विभाग ४ – भाषाभ्यास (१६ गुण)

(अ) व्याकरण घटकांवर आधारित कृती८ गुण

(1) खालील वाक्यांचा प्रकार ओळखा. [2]

1. तुझ्या शाळेत मराठी दिन साजरा करतात का?
2. रनिंगपेक्षादेखील दोरीवरच्या उड्या मारा.

उत्तर:

1. प्रश्नार्थी वाक्य
2. आज्ञार्थी वाक्य

(2) कंसातील सूचनेनुसार वाक्यरूपांतर करा. [2]

1. नेहमी खरे बोलावे. (नकारार्थी करा.)
2. तुमची ऊर्जाशक्ती एकत्र करा. (विधानार्थी करा.)
ol>

उत्तर:

1. कधीही खोटे बोलू नये.
2. तुमची ऊर्जाशक्ती एकत्र करावी.

(3) खालील वाक्प्रचारांचा अर्थ सांगून वाक्यात उपयोग करा (कोणतेही दोन): [4]

1. उत्साहाला उधाण येणे
2. गलका करणे
3. झोकून देणे

उत्तर:

1. उत्साहाला उधाण येणे:
   • अर्थ: खूप जास्त आनंद होणे / खूप हुरूप येणे.
   • वाक्य: आपल्या आवडत्या खेळाडूची खेळी पाहताना प्रेक्षकांच्या उत्साहाला उधाण आले होते.
2. झोकून देणे:
   • अर्थ: स्वतःला पूर्णपणे एखाद्या कामात सामील करणे.
   • वाक्य: भारतीय जवानांनी देशाच्या रक्षणासाठी स्वतःला झोकून दिले.

(आ) भाषिक घटकांवर आधारित कृती८ गुण

(1) शब्दसंपत्तीः

1. खालील शब्दांचे समानार्थी शब्द लिहा: [1]
   1. पाऊस =
   2. मधुर =
2. खालील शब्दांचे विरुद्धार्थी शब्द लिहा: [1]
   1. सुरुवात ×
   2. स्तुती ×
3. शब्दसमूहाबद्दल एक शब्द लिहा: [1]
   पायात चप्पल न घालता -
4. वचन बदला: [1]
   1. गोष्ट -
   2. कल्पना -

उत्तर:

1. समानार्थी शब्द:
   1. पाऊस = वर्षा, पर्जन्य
   2. मधुर = गोड
2. विरुद्धार्थी शब्द:
   1. सुरुवात × शेवट
   2. स्तुती × निंदा
3. शब्दसमूहाबद्दल एक शब्द: अनवाणी
4. वचन बदला:
   1. गोष्ट - गोष्टी
   2. कल्पना - कल्पना

(2) लेखननियमांनुसार लेखनः खालील वाक्ये लेखननियमांनुसार लिहा. [2]

1. कवीवर्य नारायण सुर्वे खुप सभा, संमेलने गाजवत.
2. तीने माझ्यासाठी पंचड कष्ट केले.

उत्तर:

1. कविवर्य नारायण सुर्वे खूप सभा, संमेलने गाजवत.
2. तिने माझ्यासाठी प्रचंड कष्ट केले.

(3) विरामचिन्हेः खालील वाक्यांत योग्य विरामचिन्हांचा उपयोग करा. [2]

1. अरे पण चिठ्ठी मराठीतून आहे
2. काका हे शास्त्रीय सत्य आहे

उत्तर:

1. अरे! पण चिठ्ठी मराठीतून आहे.
2. "काका, हे शास्त्रीय सत्य आहे."

विभाग ५ – उपयोजित लेखन (२४ गुण)

प्र. ५ (अ) खालील कृती सोडवा.६ गुण

(1) पत्रलेखनः खालील निवेदन वाचा व त्याखालील कोणतीही एक कृती सोडवा.

जीवनज्योती विद्यालय, नांदगाव

कथाकथन स्पर्धा पारितोषिक वितरण समारंभ

प्रमुख पाहुणे - मा. श्री. अजय लागू

अध्यक्ष - मा. श्री. उत्तम कांबळे

दि. 22 जुलै | वेळ : दुपारी 4 वा.

संपर्क – jj22@gmail.com | दीपक/दीपाली माने

विद्यार्थी प्रतिनिधी या नात्याने

पारितोषिक प्राप्त विद्यार्थी सुहास/सुनीता देसाई, यांचे अभिनंदन करणारे पत्र लिहा.

किंवा

पारितोषिक वितरण समारंभासाठी अध्यक्ष म्हणून मा. उत्तम कांबळे यांना उपस्थित राहण्याची विनंती करणारे पत्र लिहा.

उत्तर: (विनंती पत्र)

दीपक/दीपाली माने,
विद्यार्थी प्रतिनिधी,
जीवनज्योती विद्यालय,
नांदगाव.
दिनांक: १५ जुलै, २०२०

प्रति,
मा. श्री. उत्तम कांबळे,
(अध्यक्ष, साहित्य मंडळ),
नांदगाव.

विषय: पारितोषिक वितरण समारंभाचे अध्यक्षस्थान स्वीकारण्याबाबत विनंती.

महोदय,

मी, दीपक माने, जीवनज्योती विद्यालय, नांदगाव येथे विद्यार्थी प्रतिनिधी म्हणून कार्यरत आहे. आमच्या विद्यालयातर्फे दरवर्षीप्रमाणे याही वर्षी विद्यार्थ्यांसाठी 'कथाकथन स्पर्धे'चे आयोजन करण्यात आले होते. या स्पर्धेचा पारितोषिक वितरण समारंभ आयोजित करण्यात आला आहे.

हा समारंभ दिनांक २२ जुलै, २०२० रोजी दुपारी ४:०० वाजता विद्यालयाच्या सभागृहात संपन्न होणार आहे. या कार्यक्रमासाठी प्रमुख पाहुणे म्हणून प्रसिद्ध अभिनेते मा. श्री. अजय लागू उपस्थित राहणार आहेत. आपल्यासारख्या एका अनुभवी आणि प्रतिष्ठित व्यक्तीने या कार्यक्रमाचे अध्यक्षस्थान स्वीकारावे, अशी आमची सर्वांची मनापासून इच्छा आहे. आपल्या उपस्थितीमुळे आणि मार्गदर्शनामुळे आमच्या विद्यार्थ्यांचा उत्साह नक्कीच द्विगुणीत होईल.

तरी, आपण आमच्या विनंतीचा स्वीकार करून कार्यक्रमाचे अध्यक्षस्थान स्वीकारावे, ही नम्र विनंती.

आपण होकार कळवल्यास आम्ही आपले आभारी राहू.

आपला विश्वासू,
दीपक माने
(विद्यार्थी प्रतिनिधी)
जीवनज्योती विद्यालय, नांदगाव.
ई-मेल: jj22@gmail.com

(2) सारांशलेखनः विभाग १ गद्य (इ) (प्रश्न. क्र. १ - इ) मधील अपठित उताऱ्याचा १/३ एवढा सारांश तुमच्या शब्दांत लिहा.

उत्तर: (सारांशलेखन)

सृष्टीप्रती कृतज्ञता

आपले जीवन केवळ स्वतःसाठी नसून समाजासाठीही आहे, याची जाणीव ठेवणे महत्त्वाचे आहे. संयम पाळल्यासच आपली व समाजाची प्रगती होते. आपले पोषण संपूर्ण सृष्टी करते; सूर्य प्रकाश देतो, मेघ पाणी देतात, तर शेतकरी धान्य देतो. या सर्व सजीव-निर्जीव घटकांप्रति आपण कृतज्ञ असले पाहिजे आणि आपले जीवन त्यांच्या सेवेत अर्पण करणे हेच आपले खरे कर्तव्य आहे.

प्र. ५ (आ) खालीलपैकी कोणत्याही दोन कृती सोडवा.१० गुण

(1) जाहिरात लेखनः पुढील विषयावर जाहिरात तयार करा.

शाळेतर्फे मे महिन्याच्या सुट्टीत विद्यार्थ्यांसाठी आयोजित केलेल्या चित्रकला वर्गाची जाहिरात तयार करा.

उत्तर: (जाहिरात लेखन)

🎨 सुवर्णसंधी! सुवर्णसंधी! सुवर्णसंधी! 🎨

उन्हाळी सुट्टीचा सदुपयोग करा!

रंगतरंग चित्रकला वर्ग

तुमच्यातील कलाकाराला वाव द्या! मे महिन्याच्या सुट्टीत शिका चित्रकलेचे विविध प्रकार.

आमची वैशिष्ट्ये:

• ✏️ पेन्सिल स्केचिंग
• 🎨 जलरंग आणि पोस्टर कलर
• 🖍️ निसर्गचित्र आणि व्यक्तिचित्र
• ✨ तज्ज्ञ शिक्षकांकडून मार्गदर्शन
• 😊 मर्यादित जागा, आजच प्रवेश निश्चित करा!

कालावधी: १ मे ते ३० मे

वेळ: सकाळी १० ते १२

स्थळ: आदर्श विद्यालय, कलादालन, पुणे

संपर्क: ९८७६५४३२१०

(2) बातमीलेखनः खालील निवेदन वाचून बातमी तयार करा.

साने गुरुजी विद्यालय, सोलापूर - भव्य वार्षिक क्रीडा महोत्सव संपन्न

• दिनांक: १३ जानेवारी
• वेळ: सकाळी ८ वाजता
• प्रमुख पाहुणे: मा. सौ. अपर्णा भोसले
• अध्यक्ष: मा. श्री. रोहित बर्वे
• सहभाग: इ. ५ वी ते ९ वी च्या सर्व विद्यार्थ्यांचा सहभाग (कवायतीचे प्रकार, मल्लखांबाचे प्रकार, लेझीम नृत्य, क्रीडा साहित्यावर आधारित नृत्य प्रकार, बक्षीस समारंभ)

उत्तर: (बातमीलेखन)

साने गुरुजी विद्यालयात वार्षिक क्रीडा महोत्सव उत्साहात संपन्न

सोलापूर, दि. १४ जानेवारी: येथील साने गुरुजी विद्यालयाच्या पटांगणावर काल, दि. १३ जानेवारी रोजी वार्षिक क्रीडा महोत्सवाचे आयोजन मोठ्या उत्साहात करण्यात आले. या कार्यक्रमाला प्रमुख पाहुण्या म्हणून प्रसिद्ध धावपटू सौ. अपर्णा भोसले, तर अध्यक्ष म्हणून शाळेचे संस्थापक श्री. रोहित बर्वे उपस्थित होते.

सकाळी ठीक ८ वाजता कार्यक्रमाची सुरुवात झाली. इयत्ता ५ वी ते ९ वीच्या विद्यार्थ्यांनी कवायती, लेझीम नृत्य आणि मल्लखांबाचे चित्तथरारक प्रकार सादर करून उपस्थितांची मने जिंकली. क्रीडा साहित्यावर आधारित विद्यार्थ्यांनी सादर केलेल्या नृत्याला विशेष दाद मिळाली. त्यानंतर विविध मैदानी स्पर्धा घेण्यात आल्या, ज्यात विद्यार्थ्यांनी मोठ्या संख्येने भाग घेतला.

दुपारच्या सत्रात प्रमुख पाहुण्या सौ. अपर्णा भोसले यांच्या हस्ते विजेत्या विद्यार्थ्यांना बक्षिसे आणि प्रमाणपत्रे देऊन गौरविण्यात आले. आपल्या भाषणात त्यांनी विद्यार्थ्यांना खेळाचे महत्त्व पटवून दिले. अध्यक्षीय भाषणात श्री. रोहित बर्वे यांनी विद्यार्थ्यांचे कौतुक केले. शेवटी, राष्ट्रगीताने कार्यक्रमाची सांगता झाली.

प्र. ५ (इ) लेखनकौशल्यः खालील लेखनप्रकारांपैकी कोणतीही एक कृती सोडवा.८ गुण

1. प्रसंगलेखन: खालील मुद्द्यांच्या आधारे पावसाळ्यातील एका दिवसाचा तुम्ही घेतलेला अनुभव तुमच्या शब्दांत लिहा. (निसर्गदृश्य → पावसाळ्यातील एक दिवस → आनंददायी वातावरण → अविस्मरणीय दिवस)
2. आत्मकथन: दिलेल्या मुद्द्यांच्या आधारे चौकटीतील घटकाचे आत्मकथन लिहा. (पुस्तक: उपयोग व महत्त्व, वैशिष्ट्ये, खंत, आनंद)
3. वैचारिक लेखन: 'युग संगणकाचे' या विषयावर खालील मुद्द्यांच्या आधारे तुमचे विचार लिहा. (काळाची गरज – महत्त्व – फायदे/तोटे – सदुपयोग.)

उत्तर: (आत्मकथन: पुस्तक)

मी पुस्तक बोलतोय...

नमस्कार! मी एक पुस्तक. एका ग्रंथालयाच्या शांत कोपऱ्यात, माझ्यासारख्या हजारो मित्रांसोबत मी राहतो. माझा जन्म एका मोठ्या छापखान्यात झाला. लेखक, संपादक, चित्रकार आणि बांधणी करणाऱ्या कारागिरांच्या कष्टाने मला हे सुंदर रूप मिळाले. माझे बाह्यरूप जरी कागद आणि शाईचे असले तरी, माझ्या आत ज्ञानाचा, विचारांचा आणि भावनांचा अथांग सागर दडलेला आहे.

माझा उपयोग आणि महत्त्व शब्दात सांगणे कठीण आहे. मी कधीतरी एखाद्या विद्यार्थ्याला परीक्षेसाठी मदत करतो, तर कधीतरी एखाद्या एकाकी माणसाचा मित्र बनतो. माझ्या पानापानांतून मी लोकांना वेगवेगळ्या जगात घेऊन जातो; कधी इतिहासात, कधी भविष्यात, तर कधी कल्पनेच्या राज्यात. माझे वैशिष्ट्य हेच आहे की, मी कधीही जुना होत नाही. पिढ्यानपिढ्या मी माझे ज्ञान वाटत राहतो. माझ्यामुळेच महान विचारवंतांचे विचार आज तुमच्यापर्यंत पोहोचले आहेत.

माझ्या आयुष्यात आनंदाचे क्षण खूप आहेत. जेव्हा एखादा वाचक मला हातात घेतो, माझी पाने कुतूहलाने उलटतो आणि माझ्या शब्दांत हरवून जातो, तो माझ्यासाठी सर्वात आनंदाचा क्षण असतो. जेव्हा कोणी माझ्या विचारांनी प्रेरित होऊन काहीतरी चांगले करतो, तेव्हा माझा जन्म सार्थकी लागल्यासारखे वाटते.

पण, मला एक खंतही आहे. आजच्या धावपळीच्या युगात, मोबाईल आणि इंटरनेटच्या जगात, लोक मला विसरत चालले आहेत. माझ्यावर धूळ साचते, माझी पाने पिवळी पडतात, पण कोणी मला उचलून वाचत नाही. ग्रंथालयात शांतता असते, पण ती वाचकांच्या अनुपस्थितीची असते. माझी एवढीच इच्छा आहे की, लोकांनी माझ्याकडे परत यावे, माझ्याशी मैत्री करावी. कारण मी तुमचा सर्वात प्रामाणिक आणि विश्वासू मित्र आहे, जो तुम्हाला नेहमीच काहीतरी नवीन आणि चांगले देईल.